EW6CU писал(а):Вельмi цiкава i пазнавальна. Дзякуй. Як было у нас у тыя ж часы, можам здагадацца i параунаць
Няма чаго здагадвацца, можна пачытаць далей у гэтай жа кнізе Леаніда Лаўрэша "Шэпт пажоўклых старонак" артыкул з віленскай газеты "Беларуская крыніца" № 25(618) ад 9 чэрвеня 1935г. Аказваецца сітуацыя з беларускай мовай на радыё за 70 гадоў мала змянілася.
"На хвалі 1442 мэтры
Мотто: Зараз мы пераключаемся на Маскву, стуль слухайце перадачу для дзяцей.
3 цікавасьцяй беларусы Зах. Беларусі слухаюць Менскай радыёстанцыі.
Ня маючы ніякіх іншых магчымасьцяў чуць аб жыцьці ў Савецкай Беларусі, трэба задаволіцца гэтым радыё-інформатарам.- Прэса з Саветаў да нас не даходзіць, дастаць экзэмпляр «Чырвонае Зьмены» ці якога-колечы «Калгасьніка Беларусі» могуць толькі адзінкі. Без пасярэднага культурнага кантакту мы з Савецкай Беларусяй ня маем.
Кітайскі мур, дзелячы абедзьве часткі нашае краіны, выключае магчымасьці культурных зносінаў. Розныя экскурсыі, якія адбываліся ў СССР з Польшчы і якія дагэтуль пропагандуюцца, ахаплялі гандлёвыя, літарацкія і іншыя слаі польскага грамадзянства і кіраваліся ў буйнейшыя цэнтры СССР.
Савецкая Беларусь ня была прадметам досьледаў і дзеля гэтага мы ў Зах.Беларусі ня зусім добра ведаем аб сапраўдным жыцьці Беларусаў у Сав. Беларусі. Радыёфонія ёсьць адзіным рэхам, якое адбівае нам тамашняе жыцьцё.
Дык вось - увага! Гаворыць Менск, радыёстанцыя імяні «Совнаркому БССР» на хвалі 1442 мэтры.
Наўперад трэба спыніцца на мове, якая даходзіць да нас з Менску на хвалях этэру. Язык, каторым паслугоўваюцца, - беларускі.зрэформаваны дэкрэтам Рады Народкых Камісараў БССР 28 жніўня 1933 году. Гэтая рэформа ёсьць першым этапам да эвалюцыйнага пераходу на мову расейскую.
Беларуская Акадэмічная Конфэрэнцыя ў 1926 годзе імкнулася да рэформы беларускага правапісу і граматыкі ў сэнсе чысьціні языка і ўнезалежненьня яго ад чужых уплываў, - дэкрэт «Савнаркому» скасаваў усю гэную працу. Бальшавіцкая рэформа беларускага языка гэта ўдар па беларускай культуры ў цэлым з мэтаю загнаць яе ў агульнарасейскую. Слухаючы менскага радыё, атрымліваем ўражаньне, што беларуская мова ў Сав. Беларусі - гэта нешта непажаданае, але дзеля тактычных прычынаў займаючае нейкае месца. Напрыклад: перадаецца музыкальная загадка, некалькі твораў на піанін, .альбо на іншых інструмантах: прапануецца слухачом адгадаць, хто напісаў гэныя творы, як яны называюцца і г.д.
Таварыш, каторы робіць перадачу, зварочваецца гэтак: - «Ребята, вазьмеце карандаш і паперу і запісвайце»-Другім разам чуеце йнакш: -«Ребята, вазьмеце аловік і бумагу і запісвайце» - Гэта не анэгдот, а сапраўднасьць!
Далей, перадаюцца мэтэоролёгічныя ведамасьці, варта таксама паслухаць. - «Бачность добрая. умеренные ветры, по Мінску чакается» і гд. У мэлёдыі языка, у словах. ва ўсім адчуваецца узброена, ужо нават незаконспіраваная, маскоўшчына.
У начы адбываюцца пераклічкі - гэта рэвізія розных урадавых устаноў. Менск выклікае Магілёў, Оршу і іншыя месты; пачаўшы гутарку, напрыклад.з Магілёвам, загадвае іншым падрыхтавацца да справаздачы. Гутарка йдзе у даным выпадку, аб школьных справах. Начальнік з Менску пытае, ці прыбылі падручнікі для пачаткавых школ на наступны школьны год; ці колькасьць іх ёсьць задавальняючай.
-Таварыш Гусеў, пытаюся ці атрымалі вы падручнікі? - У адказ даносіцца: Я? - Пытаньне паўтараецца. 3 Магілёва адказвае працяглым: «Что?» - Ці атрымалі вы падручнікі? - Магілёў безнадзейна маўчыць. На начальніка з Менску находзіць праясьненьне: «Ці атрымалі вы учебнікі?».I вось «зав» з Магілёва зразумеў, без тэлевізыі можна ўгледзіць шырокую ўсьмешку здаволеньня на ягоным твары і плаўна, без перапынкаў, пачынае рэфэраваць аб палажэньні на мясцох на ўсіх галінах школьнае справы, зразумела, на «обшепонятном языке» - па-руску. Адным словам буйнае разьвіцьце беларускае культуры, нацыянальнае па форме і соцыялістычнай зьместам!
Цяпер прыгледзімся да праграмы перадач і спрабуем выбраць усё тое, што вядзецца ў беларускай мове.
Апошнія паведамленьні, - лекцыі ў дапамогу самаадукацыі, завочныя курсы партвучобы і часам перадачы для дзяцей. I, здаецца, гэта ўсё, далей гэтага беларуская мова несягае.
Чым-жа напаўняюцца праграмы беларускай радыёстанцыі? Яны напаўняюцца трансмісіяй з Масквы, альбо перадачамі ў польскай і жыдоўскай мовах.Трансмісіі з Масквы - гэта той дзейнік, які мае на мэце стрымліваць «надмер» беларускіх аўдыцыяў і недаваць слухачом ілюзыі нейкай самастойнасьці менскага радыёфону. Менск - гэта маскоўскі «совхоз», толькі ў вялікім маштабе і каб аб гэтым не забываліся, каб вуха слухача ня надта прывыкала да гукаў беларускага языка, што дзьве гадзіны менскія батракі павінны «пераключацца» на Маскву і стуль слухаць то, што ў Маскве лічаць патрэбным запродукаваць. Каб надаць інтэрнацыякальны характар менскім перадача, вядуцца радыёмонтажы, дзіцячыя перадачы і інш. у польскай мове.
Праўду кажучы, рахітычныя аўдыцыі, жабрацкія галасы, марная польшчына, але часу займаюць шмат - нацдэмам на злосьць, а Домбалям на пацеху. Наступна ідуць аўдыцыі ў «яўрэйскай» мове, мо найкарысьнейшыя з усіх, бо знаёмяць, часам, з творамі беларускіх паэтаў і пісьменьнікаў: Купалы, Коласа і інш„ але заганаю ёсьць - доўгая праца, каб навучыцца жыдоўскае мовы, каб праз радыё са сталіцы Сав. Беларусі пачуць і зразумець нешта з беларускай літаратуры. Нарэшце дадамо, што перадаюцца яшчэ апошнія паведамленьні ў латыскай і літоўскай мовах. Словам, цэлы скарб для поліглёта.
Калі пачнем дашуквацца беларускага элэмэнту ў беларускіх перадачах, дык апрача афіцыяльнай бальшавіцкай, ці гэта партыйнай, ці ўрадавай, славеснасьці нічога больш ня знойдзем. Усюды на першым месцы расейшчына.
Аўдыцыі для дзяцей, калі перадае Менск (часьцей трансмісіі з Масквы), складаюцца з твораў расейскіх клясыкаў, толькі ў змодэрнізаванай, прытарнаванай да расейскага вуха, беларускай мове. Напрыклад: «Як пасварыліся Іван Іванавіч з Іванам Нікіфаравічам» паводле Гоголя, альбо апавяданьні Чэхава (найбольш дробнабуржуазнага з усіх расейскіх пісьменьнікаў).
Расейская мяшчанская літаратура дарэволюцыйнае пары, з гледзішча кіраўніцтва беларускага радые, не зьмяшчае ў сабе мамэнтаў расейскага вялікадзяржаўніцтва і не прадстаўляе небясьпекі для соцыялістычнага будаўніцтва, у той час, як уся беларуская літаратура старэйшай эпохі, адраджэнская і сучасных пісьменькікаў, створаная перад іх пакаяньнем, у мікрафон не дапускаецца.
Ці гэта не парадокс, што ў Савецкай Беларусі Антон Чэхов зьяўляецца больш за Багушэвіча нацыянальным па форме і соцыялістычным па зьместу?!
Неяк раз удалося пачуць на хвалі 1442 мэтры разучваньне песьні на словы Якуба Коласа, але твор гэты апошняга выданьня завецца «Чэлюскінцы».
3 «беларускіх» аўтараў перадаваліся яшчэ творы маладога паэты Броўкі, вельмі таленавітага, але тэматыкай нават рэгіональна ня зьвязанай ні з чым беларускім. Паэмы ягоныя прысьвечаны баём пад ГІеракопам, разгрому Врангеля, геройскім дзеяньням коньніцы Будзённага. Беларуская літаратура траціць у гэтым паэце вельмі яркі талент, ня дзеля таго, што ён належыць да пралетарскага кірунку, а таму, што творчасьць ягоная, апанаваная расейскім зьместам, служыць умацоўваньню маскоўскае акупацыі Беларусі, па-савецку выражаючыся, служыць цёмным сілам, згуртаваным навакол Ц. К. партыі і яе «геніяльнага павадыра таварыша Сталіна».
Пераходзячы да канцэртнае часткі праграмаў радыёстанцыі імяні Савнаркому БССР, т рэба адзначыць, што яна таксама дае яркі абраз стрымліваньня разьвіцьця беларускай культуры пад Саветамі.
Каго цікавіць беларуская песьня, няхай шукае яе па загранічкых радыёстанцыях, бо Менск яе ўважае за праяву мясцовага нацыяналізму, - з Менску беларуская песьня амаль цалком выкінута. Яна пайшла на эміграцыю. Прыпадкова можна пачуць беларускую песьню з Прагі, Коўна, з Рыгі, але не са сталіцы Савецкае Беларусі, Менскія канцэрты – адпачынкі, какцэрты для калгасьнікаў - даюць Рахманінава, Рымскага-Корсакава, Чайковскага і Мусоргскага – усе арыі, натуральна, на мове «рускай ». Па -беларуску нічога - літаральна! Розныя камсамольскія песьн,. пешыя, конныя, калгасныя на языку Леніна-Сталіна - па-расейску.
Характэрна, што песьні Шумана выконваюцца па-расейску; відаць, цяпер на трэцім годзе другой пяцігодкі, няма ўжо каму займацца перакладамі з нямецкага на беларускі, бо ж нацдэмы будуюць беламорска-балтыцкі канал, а «акадэмікі» тыпу Горына маюць больш паважныя заданьні ў усесаюзным машгабе.
Цікаўна, што нацыянальная палітыка ВКПБ у адносінах да іншых народаў больш толерантная. Радыёстанцыя ў Сімфэропалі амаль штодня перадае татарскія нацыянальныя канцэрты ў выкананьні хору і солістаў. Беларуская песьня сваёй арыгінальнасьцяй і хараством здолела-б захапіць слухачоў далёка за межамі Беларусі. Продукцыі беларускага хору заняліб у агульна-эўропэйскай радыёаўдыторыі пачэснае месца і былі-б напэўна ня менш папулярнымі,чымся канцэрты цыганскай капэльлі з Будапэшту.
♦ ♦ ♦
Нашыя спасьцярогі адносна менскага радыёфону - гэта толькі канва на каторай што-раз ярчэй выступае абраз узаемаадносінаў і антаганізмаў паміж партыяй і ўрадам з аднаго боку і працоўкымі масамі Савецкай Беларусі з другога.
Адносіны гэтых апошніх да ўраду найтачней можна адзначыць назовам пасыўнага апору. Пасьля разгрому найбольш усьвядомленай часткі сялянства і пролетарскай інтэлігенцыі, барацьба з камуністычнымі душыцелямі беларускага народу перайшла ў больш асьцярожныя, каб ня кідаліся ў вочы, формы. Калі ў «ведамсьцьвенных інформацыях» Менск паведамляе аб наяўнасьці калгасаў, на грунце каторых назіраецца апор проціў новага правапісу, дык у гэтым толькі сьляпы ня ўгледзіць, што працоўныя масы Сав. Беларусі нацыянальна дасьпелі і ня гледзячы на тое, што пазбаўлены духовых павадыроў, якія сасланы ў савецкія катаргі, ня хочуць ісьці на павадку «інтэрнацыянальных» грабароў беларускае народнае думкі.
А хто прыслухоўваўся да паседжаньняў зьезду пісьменьнікаў Савецкай Беларусі ў Менску (перад усесаюзным кангрэсам пісьменьнікаў у Маскве), на каторых абнаглеўшыя маскалі брутальна дыктавалі корыфеям беларускага слова заданьні і кірунак творчасьці, той хіба што ня будзе мець ніякіх ілюзіяў што да ўзаемаадносінаў пад уладай Саветаў.
Таксама праслухаўшы інформацыю Беларускага Дзяржаўнага Унівэрсытэту (перадавалася 9.У.с.г.) аб прыйме 90 слухачоў на рабфак, з каторых 30 чалавек на польскае аддзяленьне і 30 на яўрэйскае, можна мець зусім конкрэтнае прадстаўленьне аб мэтодах стрымліваньня працэсу нарастаньня беларускае інтэлігенцыі, роўналегла з фарсоўным разьвіцьцём інтэлігенцыі нацыянальных меншасьцяў у Сав. Беларусі.
Той матар’ял, які нам дае радыёстанцыя імяні Совнаркому БССР, ярка сьведчыць аб пасьлядоўнай акцыі заціраньня сьлядоў беларускай самабытнасьці і аб паступовай інкорпорацыі ўсяго беларускага ў агульнарасейскі культурна нацыянальны савецкі арганізм. Гэта акцыя адбываецца зусім адкрыта. Прытарнаваўшы беларускую мову да вымогаў расейскай граматыкі, бальшавіцкія рэформатары, на далейшым этапе даводзяць беларускі язык да ўзроўня нейкага правінцыяльнага фольклёру, адначасна перагружаючы ўсе галіны жыцьця цяжкім балястам расейшчыны.
У гэтым рэпортажы, які датыча выключна радыёвяшчаньня, падчырківаем значэньне сталых трансмісіяў з Масквы, каторыя, перагружаючы праграму, убіваюць у галовы слухачоў расейскія словы, мэлёдыі і інш.
Няма сумліву, што на нявырабленага слухача, пазбаўленага сваёй музыкі і сьпеву, цэлыя цэбры расейскага сьпеву, гутаркі (з маскоўскае станцыі імяні Комінгэрну), на чале з разухабістымі частушкамі ў выкананьні заслужанае артысткі рэспублікі Ольгі Ковалевай (- Уморилась, уморилась, уморилася! -), разам з букетам усялякіх адрыўкаў з «Князя Игоря» альбо «Хованшчыны», перадаваных з Менску і яшчэ на фоне разбураньня асноў беларускага языка наагул, мае вялізарны дэзорыентацыйны ўплыў. Дзеля паўнаты характарыстыкі менскіх праграмаў радыёвешчаньня, не адрэчы будзе дадаць, што творы клясыкаў эўрапэйскай музыкі, прыкладам Пуччіні, Вэрді і іншых, тамака цалком ігнаруюцца - відавочна, таксама, з мэтаю засугэраваць слухача, выключна, творамі расейскіх маэстро.
На заканчэньне сьмеем выказаць сваё перакананьне, што маскоўскае ахвосьце на Савецкай Беларусі сваіх плянаў, у сэнсе асыміляцыі беларускага народу, не зрэалізуе - адпорнасьць працоўных мае і зьменнасьць палітычнае коньюнктуры стаіць гэтаму наперашкодзе.
I таму перадчасным выдаецца награджэньне таварышоў Галадзеда і Гікалы ордэнам Леніна за выкарчоўваньне контррэвалюцыйнай нацдэмаўшчыны.
А.Бужанскі"
на хорошем(в плане произношения) русском еще много чего слышно - Румыния Инт., опять таки утром в 07.30 по местному пока собираешься на работу. Частоту забыл, но интересно только по понедельникам, когда идет историческая передача. В остальные дни будешь слушать как Романеску-Занавеску-Чапушеску-Позаранку- и другие -еску делят места в парламенте и подобный весьма нам интересный контент. Есть еще корейский KBS World в хорошем качестве.
